Στο συνεχώς μεταβαλλόμενο παγκόσμιο ανθρωπιστικό πεδίο, οι Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών (ΟΚοιΠ) διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην κάλυψη κοινωνικών, περιβαλλοντικών και υγειονομικών αναγκών. Υπό το φως των πρόσφατων περικοπών μεγάλων κρατών, όπως οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία και η Ολλανδία στους προϋπολογισμούς αναπτυξιακής και ανθρωπιστικής βοήθειας, η βιωσιμότητα των ΟΚοιΠ έρχεται ξανά στο προσκήνιο και την καθιστά μια επείγουσα προτεραιότητα.
Ο αντίκτυπος των περικοπών της USAID
Η USAID, βασικός φορέας της παγκόσμιας αναπτυξιακής και ανθρωπιστικής βοήθειας, αποφάσισε με συνοπτικές διαδικασίες σοβαρές περικοπές χρηματοδότησης. Το 2024, οι ΗΠΑ παρείχαν περίπου 64 δισεκατομμύρια δολάρια σε διεθνή βοήθεια, αλλά ήδη από τις πρώτες εβδομάδες του 2025 και σταδιακά μέσα στον χρόνο, το ποσό αυτό μειώθηκε κατά 83%. Αυτό επέφερε σχεδόν άμεσα την ακύρωση περίπου 5.800 επιχορηγήσεων, επηρεάζοντας χώρες όπως η Αιθιοπία, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η Σομαλία, το Νότιο Σουδάν και το Αφγανιστάν. Μέσα σε λίγες εβδομάδες εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν την πρόσβαση σε επισιτιστικά, ιατρικά και άλλα προγράμματα σημαντικά για την επιβίωσή τους. Οι περικοπές έχουν δημιουργήσει επείγουσα ανάγκη για εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης, όπως ιδιωτικές δωρεές και ενώ υπάρχει μια κινητικότητα από μεγάλα ιδρύματα και φιλάνθρωπους, το κενό που αφήνει αυτή η απόφαση δύσκολα θα αναπληρωθεί.
Υπάρχει αντίστοιχος κίνδυνος από την χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης;
Ανεξάρτητα από τις περικοπές των ευρωπαϊκών χωρών που αναφέρθηκαν παραπάνω, η ΕΕ δεν έχει ανακοινώσει αντίστοιχες περικοπές. Παρόλα αυτά οι χρηματοδοτήσεις αυτές χαρακτηρίζονται από τα στοιχεία της πολιτικής επιρροής και της μεταβλητότητας, δυσχεραίνοντας τον προγραμματισμό και την υλοποίηση μακροπρόθεσμων έργων.
Η σημασία και ο ρόλος των ιδιωτικών χρηματοδοτήσεων
Το ιδανικό για μια ΟΚοιΠ είναι να έχει επενδύσει σε ένα διευρυμένο χαρτοφυλάκιο πηγών χρηματοδότησης και να χρησιμοποιεί μια μεγάλη εργαλειοθήκη ανεύρεσης πόρων. Με τον τρόπο αυτό ελαχιστοποιεί τη δέσμευση από έναν ή λίγους χρηματοδότες και τυχόν μεταβολές στις προτεραιότητές τους.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οι ιδιωτικές χρηματοδοτήσεις, οι χρηματοδοτήσεις δηλαδή από μεμονωμένους ιδιώτες, εταιρείες και ιδρύματα, μπορούν να παίξουν κομβικό ρόλο στη βιωσιμότητα τους. Θα τολμήσω μάλιστα να πω ότι είναι μονόδρομος ώστε να διατηρήσουν οι ΟΚοιΠ την ανεξαρτησία και την αυτονομία τους και να μην επηρεάζονται από πολιτικές αποφάσεις, γραφειοκρατικούς περιορισμούς ή άλλες προτεραιότητες και συμφέροντα.
Την ίδια στιγμή, η εστίαση στις ιδιωτικές χρηματοδοτήσεις έχει και άλλα οφέλη, όπως η δυνατότητα άμεσης αντίδρασης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και κρίσεις, η επένδυση σε καινοτόμες λύσεις και προσεγγίσεις στο πεδίο, η ανεξάρτητη συνηγορία και επικοινωνία και ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός.
Μια επισκόπηση στρατηγικής προσέλκυσης ιδιωτικών χρηματοδοτήσεων
Η βιβλιογραφία και η πράξη των ΟΚοιΠ έχει πολλά παραδείγματα καλών πρακτικών να παρουσιάσει, οπότε δεν θα προσπαθήσω να κάνω μια εξαντλητική καταγραφή της στρατηγικής ανεύρεσης πόρων με βάση τις ιδιωτικές χρηματοδοτήσεις αλλά να υπενθυμίσω κάποιες βασικές πηγές και εργαλεία όπως τα παρακάτω:
1. Προσέλκυση ατομικών δωρεών
Οι ατομικές δωρεές αποτελούν μια από τις πιο αξιόπιστες πηγές χρηματοδότησης και οι διαθέσιμες εναλλακτικές πολλές. Ενδεικτικά:
Εξατομικευμένες εκκλήσεις: Είναι η άμεση ή έμμεση επικοινωνία μέσω email, τηλεφώνου, τηλεόρασης, ραδιοφώνου και εντύπων για έναν συγκεκριμένο σκοπό, πρόγραμμα, δράση ή γενικότερα για το έργο μας.
Προγράμματα μηνιαίων δωρεών: Αποτελεί ίσως ένα από τα πιο βιώσιμα εργαλεία και εστιάζει στην ενθάρρυνση επαναλαμβανόμενων δωρεών, ιδανικά μηνιαίων, μέσα από προγράμματα street fundraising, telemarketing και διαδικτυακές ή άλλες καμπάνιες.
Διαδικτυακή/ψηφιακή ανεύρεση ατομικών δωρεών: Υπάρχουν πια πολλές διαδικτυακές πλατφόρμες κι έχουμε και στη χώρα μας πολλά επιτυχημένα παραδείγματα crowdfunding, η διεύρυνση όμως της χρήσης του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης πρέπει να αποτελεί μια από τις προτεραιότητές μας. Έτσι κι αλλιώς το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι κατά τη γνώμη μου ένα από τα πιο αποτελεσματικά και οικονομικά αποδοτικά εργαλεία, τα οποία δίνουν επιπλέον τη δυνατότητα πιο αποτελεσματικής στόχευσης του κοινού που θέλουμε.
Διοργάνωση εκδηλώσεων συγκέντρωσης πόρων: Είναι ένα πολύ ενδιαφέρον εργαλείο το οποίο μας φέρνει κοντά στους δωρητές μας και δίνει πολλούς τρόπους διάδρασης. Ενδεικτικά μπορούν να οργανωθούν μπαζάρ, γκαλά, δημοπρασίες αντικειμένων, εκθέσεις, αγώνες δρόμου κ.λπ.
2. Εταιρικές συνεργασίες
Είτε μέσω των προγραμμάτων Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, είτε με την υιοθέτηση των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης, των ESG κριτηρίων ή ακόμα και με πιο παραδοσιακές προσεγγίσεις, η συνεργασία με εταιρείες μπορεί να αποφέρει σημαντικά οφέλη και πόρους. Είναι μια πηγή χρηματοδότησης που περιλαμβάνει πολλά διαθέσιμα εργαλεία (χορηγίες, cause related δράσεις, employee giving, δωρεές σε είδος κ.λπ.) απαιτεί όμως μια συγκεκριμένη δομή και προσέγγιση που βασίζεται στην:
Χαρτογράφηση και έρευνα εταιρειών που συνάδουν με την αποστολή των ΟΚοιΠ.
Ανάπτυξη και κατάθεση προτάσεων με αμοιβαία οφέλη για τα δύο μέρη.
Καλλιέργεια και διατήρηση μακροπρόθεσμων σχέσεων.
3. Ιδρύματα
Τα Ιδρύματα παίζουν παγκοσμίως έναν πολύ σημαντικό ρόλο στη βιωσιμότητα των ΟΚοιΠ αλλά και την περαιτέρω ανάπτυξή τους. Στη χώρα μας πρέπει να θυμόμαστε τον κομβικό ρόλο που έπαιξαν κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, πόσο έχουν εξελιχθεί μέχρι σήμερα και τις εναλλακτικές που προσφέρουν. Επιπλέον, αν συνυπολογίσουμε ότι υπάρχει η δυνατότητα προσέγγισης και ιδρυμάτων του εξωτερικού, αυτή η πηγή αποτελεί μια από τις πιο πολλά υποσχόμενες αλλά και απαιτητικές εναλλακτικές του χώρου. Η προσέγγιση παρουσιάζει κάποια κοινά με των εταιριών, διέπεται όμως από ένα πιο αυστηρό και ίσως πιο απαιτητικό πλαίσιο που βασίζεται στην:
Χαρτογράφησηκαι έρευνα ιδρυμάτων που ο καταστατικός τους σκοπός και προτεραιότητες συνάδουν με την αποστολή των ΟΚοιΠ.
Υποβολή αιτήσεων με βάση τις προτεραιότητες και πυλώνες που έχουν θέσει τα ιδρύματα και συνήθως με βάση συγκεκριμένες οδηγίες και κατευθύνσεις.
Διασφάλιση του υποστηρικτικού μηχανισμού για τις σχετικές αναφορές δράσεις και οικονομικές αναφορές.
Καλλιέργεια και διατήρηση μακροπρόθεσμων σχέσεων.
Αντί επιλόγου
Όπως διαμορφώνεται το παγκόσμιο σκηνικό, η βιωσιμότητα των ΟΚοιΠ είναι πιο επείγουσα από ποτέ για να διασφαλίσουμε ότι θα συνεχίσουμε να είμαστε δίπλα στους πληθυσμούς που εξυπηρετούμε. Οι ιδιωτικές χρηματοδοτήσεις, ακόμα και αν δεν έχουν αποτελέσει μέχρι σήμερα προτεραιότητα, πρέπει να ανέβουν ψηλά στην στρατηγική βιωσιμότητας των ΟΚοιΠ. Σίγουρα δεν είναι κάτι που μπορεί να γίνει από τη μια μέρα στην άλλη. Προϋποθέτουν νέες δομές, εξειδικευμένο προσωπικό και εργαλεία, υποστηρικτικό πλαίσιο, επενδύσεις, συνεχή παρακολούθηση και αξιολόγηση και το κυριότερο έναν στιβαρό μηχανισμό λογοδοσίας και διαφάνειας.
Αν γίνουν αυτά, οι ιδιωτικές δωρεές δεν θα αποτελέσουν απλά μια ακόμα πηγή χρηματοδότησης αλλά την βάση της βιωσιμότητας και την απόδειξη της συλλογικής δέσμευσης για τη δημιουργία ενός καλύτερου και πιο δίκαιου κόσμου.
Γιώργος Μαυρογόνατος
Διευθυντής Ανεύρεσης Πόρων και Επικοινωνίας
Γιατροί Χωρίς Σύνορα – Ελληνικό Τμήμα
