Στο πολύπλοκο και διαρκώς μεταβαλλόμενο τοπίο του μη κερδοσκοπικού τομέα, η έννοια της οικονομικής βιωσιμότητας παραμένει κρίσιμη. Για πολλές ΟΚοιΠ, ιδιαίτερα στην Ελλάδα, όπου οι οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις έχουν αναδιαμορφώσει το περιβάλλον λειτουργίας, η οικονομική βιωσιμότητα αποτελεί πιεστική ανησυχία αλλά και στρατηγικός στόχος. Ως Ίδρυμα αφιερωμένο στη στήριξη των ΟΚοιΠ στον τομέα της Τρίτης Ηλικίας, συχνά ερχόμαστε αντιμέτωποι με τις πολυδιάστατες διαστάσεις της βιωσιμότητας κατά την αξιολόγηση αιτημάτων χρηματοδότησης και την εκτίμηση των μακροπρόθεσμων προοπτικών των οργανώσεων που υποστηρίζουμε.
Ορισμός της Οικονομικής Βιωσιμότητας στον Μη Κερδοσκοπικό Τομέα
Στον πυρήνα της, η οικονομική βιωσιμότητα σημαίνει κάτι παραπάνω από την απλή διατήρηση της φερεγγυότητας. Περιλαμβάνει την ικανότητα μιας οργάνωσης να:
Δημιουργεί σταθερές ροές εσόδων για τη στήριξη της λειτουργίας και των προγραμμάτων της.
Προσαρμόζεται σε εξωτερικές προκλήσεις, όπως οι οικονομικές υφέσεις, οι αλλαγές στη συμπεριφορά των δωρητών ή ακόμα και κρίσεις όπως η πανδημία του Covid. Οι οργανώσεις που προσαρμόστηκαν γρήγορα ξεχώρισαν για τη συνεχή δέσμευσή τους σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες.
Επενδύει στην οργανωτική ικανότητα, διασφαλίζοντας την υποδομή και τους ανθρώπινους πόρους για την επίτευξη του αντικτύπου.
Για πολλές ελληνικές ΟΚοιΠ, η έννοια της οικονομικής βιωσιμότητας μπορεί να φαντάζει φιλόδοξη. Ωστόσο, είναι μια απαραίτητη συζήτηση, καθώς οι οργανώσεις διαχειρίζονται ένα τοπίο όπου η δημόσια χρηματοδότηση αλλά και η εχθρική φορολόγηση των ΜΚΟ, οι προτεραιότητες των δωρητών και οι κοινωνικές ανάγκες μεταβάλλονται συνεχώς.
Αξιολόγηση Οικονομικής Βιωσιμότητας στις Προτάσεις Χρηματοδότησης
Από την οπτική ενός Ιδρύματος, η οικονομική βιωσιμότητα είναι κρίσιμος παράγοντας στην αξιολόγηση αιτήσεων χρηματοδότησης. Ενώ καμία οργάνωση δεν λειτουργεί απομονωμένη και οι εξωτερικές προκλήσεις πρέπει να αναγνωρίζονται, υπάρχουν βασικοί δείκτες που σηματοδοτούν την ετοιμότητα μιας οργάνωσης να διατηρηθεί μακροπρόθεσμα:
Ποικιλία Πηγών Εσόδων: Οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις που βασίζονται υπερβολικά σε έναν μόνο δωρητή ή πηγή χρηματοδότησης βρίσκονται εγγενώς σε κίνδυνο. Εκτιμούμε τις οργανώσεις που παρουσιάζουν διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο χρηματοδότησης, όπως επιχορηγήσεις, ατομικές δωρεές, δωρεές από άλλα ιδρύματα, Ευρωπαϊκά προγράμματα ή και έσοδα από υπηρεσίες.
Διαφανής Οικονομική Διαχείριση: Οικονομικές καταστάσεις, προϋπολογισμοί και προβλέψεις που είναι σαφείς, λεπτομερείς και ρεαλιστικές εμπνέουν εμπιστοσύνη. Ένα ιστορικό υπεύθυνης και αποτελεσματικής διαχείρισης πόρων αποτελεί ισχυρό δείκτη οικονομικής υγείας.
Στρατηγικός Σχεδιασμός για Βιωσιμότητα: Πέρα από την παρουσίαση ενός προϋπολογισμού, επιτυχημένοι αιτούντες διατυπώνουν ένα όραμα για τη βιωσιμότητα. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει σχέδια για δημιουργία εσόδων, δημιουργία αποθεματικών ή συνεργασίες που ενισχύουν την οικονομική ανθεκτικότητα ή την ανθεκτικότητα του αιτούντος προγράμματος.
Στήριξη Βιωσιμότητας Προγραμμάτων
Αν και η οικονομική υγεία είναι θεμελιώδης, δεν είναι ο μόνος δείκτης βιωσιμότητας. Τα προγράμματα που χρηματοδοτούνται από ένα Ίδρυμα πρέπει επίσης να επιδεικνύουν:
Μακροπρόθεσμο Αντίκτυπο: Προγράμματα σχεδιασμένα με σαφή, μετρήσιμα αποτελέσματα και τη δυνατότητα δημιουργίας διαρκών οφελών για τους αποδέκτες.
Δυνατότητα Κλιμάκωσης και Αναπαραγωγής: Πρωτοβουλίες με τη δυνατότητα επέκτασης ή αναπαραγωγής σε άλλα πλαίσια.
Εμπλοκή της Κοινότητας: Προγράμματα που εμπλέκουν ενεργά τους αποδέκτες και τους τοπικούς ενδιαφερόμενους στη σχεδίαση και υλοποίηση τους.
Ο Ρόλος των Ιδρυμάτων στη Βελτίωση της Βιωσιμότητας
Τα Ιδρύματα έχουν μοναδικό ρόλο στην ενίσχυση της οικονομικής βιωσιμότητας των οργανώσεων που υποστηρίζουν. Αυτός ο ρόλος επεκτείνεται πέρα από την παροχή επιχορηγήσεων και περιλαμβάνει:
Capacity Building: Χρηματοδότηση για οργανωτική ικανότητα, στρατηγικό σχεδιασμό και ανάπτυξη ηγεσίας.
Προώθηση Συνεργασιών: Διευκόλυνση συνεργασιών μεταξύ μη κερδοσκοπικών οργανώσεων, δημόσιων φορέων και ιδιωτικού τομέα.
Συνηγορία και Ευαισθητοποίηση: Χρήση της επιρροής για την προώθηση συστημικών αλλαγών, όπως η βελτίωση του ρυθμιστικού περιβάλλοντος, τα φορολογικά κίνητρα για δωρητές κλπ, ή οι μηχανισμοί δημόσιας χρηματοδότησης.
Προώθηση Καινοτομίας: Ενθάρρυνση εξερεύνησης νέων μοντέλων δημιουργίας εσόδων, όπως οι κοινωνική επιχειρηματικότητα για παράδειγμα, μπορεί να προσφέρουν εναλλακτικές λύσεις στη χρηματοδότηση που βασίζεται στους παραδοσιακούς δωρητές.
Σκέψεις για τον Τομέα των ΟΚοιΠ
Η παρούσα περίοδος φέρνει μοναδικές προκλήσεις. Η οικονομική πίεση, η κόπωση ή και η αλλαγή στη στόχευση των δωρητών και οι μεταβαλλόμενες προτεραιότητες απαιτούν καινοτόμες προσεγγίσεις. Οι πρωτοβουλίες των Ιδρυμάτων επίσης αποτελούν πυλώνα για την προσαρμογή και εξέλιξη της βιωσιμότητας των ΟΚοιΠ.
Paul Kidner
Advisor, TIMA Κοινωφελές Ίδρυμα
